Het wegwerken van fossiele brandstoffen is makkelijker gezegd dan gedaan. Uiteindelijk willen we allemaal dat onze telefoons worden opgeladen, dat onze auto's rijden en dat onze fabrieken blijven draaien. Met alleen elektriciteit wordt dat lastig, waterstof biedt uitkomst. Om de overstap te maken, moeten er enorme stappen worden gezet. De eerste is om iedereen aan het werk te krijgen. Daarom is het grotere gebied van Amsterdam heeft een Waterstof Hub om alle belanghebbenden te verenigen en naar hetzelfde doel toe te werken: een revolutie op gang brengen.
Waterstof Hub Amsterdam gelanceerd
De hub betreft een samenwerking tussen The Port of Amsterdam, Amsterdam Luchthaven Schiphol, Vattenfall, Alliander, NZKG, Gasunie, Oram, Tata Steel en Nobian alsmede de provincie Noord-Holland en de gemeenten Amsterdam en Zaanstad. De samenwerking in de hub beoogt de Amsterdam Gebied en Noordzeekanaalgebied om in 2050 grootschalige transitie en im- en export van waterstof te realiseren.
Wilmar van Grondelle houdt toezicht op de waterstofeconomie en de overgang naar hernieuwbare energie voor de stad Amsterdam. Voor hem, de rise van waterstof is onvermijdelijk, vergelijkbaar met de rise aardgasverbruik in de jaren '60. “Het wordt weer een revolutie, dit gaat gebeuren. Er zijn al enorme investeringen gedaan en er staan verschillende windparken gepland voor de toekomst. Waterstof past bij de stad Amsterdam heel goed."
'Ideale positie om leider te zijn'
Op veel plaatsen in de wereld zijn waterstofhubs ontstaan. Volgens Van Grondelle, Amsterdam is bij uitstek gepositioneerd om een rol van betekenis te spelen in de snelle transitie naar waterstofgebruik. Het heeft zijn haven, die momenteel fungeert als een van de grootste havens voor brandstoftransporten naar het achterland, zoals Duitsland. De luchthaven Schiphol is een van de drukste luchtvaartknooppunten van Europa. Verder naar het westen sluit het Noordzeekanaal aan Amsterdam rechtstreeks naar de fabrieken van Tata Steel in IJmuiden. En offshore duiken talloze windmolens op in de Noordzee om de transitie naar schone energie te stimuleren.
Er is ook een intrinsieke behoefte om de handeling schoon te maken. Afgelopen jaar, Amsterdam presenteerde haar routekaart die de weg moet wijzen naar een klimaatneutrale stad in 2050. Met een groot deel van de uitstoot afkomstig van de industrie rondom de stad, ligt daar de focus. Van Grondelle: “De haven haalt veel inkomsten uit de verscheping van fossiele brandstoffen, maar ze willen een groene haven worden. Ook met Schiphol Airport in de buurt, Amsterdam kan een ideale hub zijn voor duurzame brandstoffen. Zwaar transport gaat waarschijnlijk over op waterstof, terwijl het kleiner is mobility oplossingen zullen waterstof beschouwen als een alternatief voor elektriciteit.”
Toepassingen voor waterstof
Transport is niet de enige toepassing van waterstof, zegt Van Grondelle. Waterstofoplossingen kunnen ook dienen als balancer voor de bestaande netwerken. “Batterijen zijn nog relatief duur en ingewikkeld. Maar het elektriciteitsnet dreigt overbelast te raken. Oplossingen op waterstof kunnen als buffer dienen.”
Een andere toepassing is wat Van Grondelle 'groene chemie' noemt, waarbij waterstof wordt gebruikt om koolstofmoleculen te maken die als bouwstenen kunnen dienen voor andere chemische stoffen. Waterstof kan ook een belangrijke rol spelen bij de productie van kunstmest en de voedingsmiddelenindustrie.
Te vroeg voor startups?
Er is met andere woorden volop ruimte voor innovatie. Van Grondelle geeft toe dat het vrij vroeg in de overgang is. Startups met slimme ideeën die op de begane grond willen binnenkomen, kunnen wachten op anderen om de revolutie een vliegende start te geven. “Het is nog erg vroeg”, zegt Van Grondelle.
“Om waterstof te produceren heb je veel energie nodig.” Windparken in de Noordzee, niet ver van Amsterdam, beschikbaar zal zijn om die energie te produceren. Maar het zal even duren voordat veel van de geplande uitbreidingen werkelijkheid worden. De komende drie jaar wordt er nog een partij windmolens gebouwd, goed voor nog eens 3 gigawatt. Van Grondelle zegt dat de capaciteit zal opschalen naar 20 gigawatt in 2030 en daarna waarschijnlijk zal groeien.
Als die energie eenmaal beschikbaar is, moeten er bedrijven komen die waterstof produceren. “De technologie om de productie op te schalen is momenteel in handen van enkele grote bedrijven. Namen als Shell en Nobian (Akzo Nobel).” Ze werken eraan, maar totdat ze zijn opgeschaald, zal de innovatie beperkt zijn. Dat betekent niet dat er op dat gebied niets gebeurt. Meerdere startups hebben al een voorsprong genomen op de revolutie.
Pioniersbedrijven die waterstof gebruiken
De startup Portago Marineis bijvoorbeeld van plan een vrachtboot in te zetten op de Amsterdam Kanalen. De boot wordt aangedreven door een hybride batterij en waterstof-brandstofcel en kan de binnensteden bevoorraden zonder schadelijke stoffen uit te stoten. Van Grondelle vermeldt ook Synkero, een projectontwikkeling startup dat samenwerkt met de Haven van Amsterdam, Schiphol Airport, SkyNRG en KLM airlines om van waterstof een synthetische kerosine te maken. De startup bouwt momenteel een waterstofinstallatie in de havens.
Van Grondelle: “Veel innovatie gebeurt in kleine onderdelen van de hele keten. Innovators maken betere onderdelen voor de elektrolysers die waterstof produceren. Of manieren bedenken om waterstof te transporteren. Deze innovaties treden nog niet veel op de voorgrond, maar zijn wel heel belangrijk.”
Echter, de ware boom van waterstofinnovatie door startups te verwachten als de randvoorwaarden voor de productie van waterstof zijn gecreëerd, zegt Van Grondelle. Iets waar de Waterstofhub aan werkt. De samenwerking is ook in nauw contact met de hogescholen en scholen in Amsterdam. Amcel, een gezamenlijk initiatief van de Amsterdam elektrochemie gemeenschap geïnitieerd door de Universiteit van Amsterdam, maakt geen deel uit van de hub maar heeft een zitplaats aan tafel. Ook hogescholen en mbo's in de stad worden erbij betrokken. Van Grondelle: “Duurzaamheid en economische ontwikkeling gaan hand in hand. Dit is ook een kwestie van werkgelegenheid creëren en kennis delen.”
Kickstart van een nieuwe economie
Voordat dat echter gebeurt, moet er voldoende waterstofproductie zijn. Van Grondelle denkt dat dat sneller kan gaan dan we denken. “Amsterdam heeft Tata Steel in het grootstedelijk gebied. Ze moeten veranderen.' Hij doelt op de slechte reputatie die de staalfabriek krijgt vanwege de schadelijke uitstoot in de stad IJmuiden. “Ze schakelen hun fabriek bijvoorbeeld over op waterstof om CO2-vrij staal te produceren.
“Als ze dat hebben gedaan, zullen ze zeggen: 'we hebben ons deel gedaan, nu hebben we voldoende capaciteit nodig voor de komende jaren.' Dat zet de andere partijen onder druk en zal waarschijnlijk een enorme drijfveer zijn voor de waterstofproductie in het gebied. Het zal waarschijnlijk een geheel nieuwe economie op gang brengen.”