In 2022 heeft de Europese Unie twee belangrijke stappen gezet om niet alleen tegen 2050 een circulaire economie te bereiken, maar ook af te stappen van wat Dr. W. Van Winden omschrijft als een wegwerpeconomie. Ten eerste introduceerde het de 'recht op reparatie'-wet als een manier om de levering van reserveonderdelen mogelijk te maken en de levensduur te verlengen van apparaten die anders elk jaar of twee zouden worden vervangen. Toen introduceerde het een kader voor een gemeenschappelijke oplader dat zal e-waste verminderen en kruiscompatibiliteit voor opladers op verschillende apparaten ondersteunen.
Hoewel deze stappen cruciaal zijn om duurzame ontwikkeling mogelijk te maken, wind, hoogleraar stedelijke economie aan Amsterdam University of Applied Sciences, ziet de noodzaak om de conventionele economische structuur te heroverwegen.
De huidige economische structuur, of het kapitalisme, heeft rijkdom geconcentreerd in de handen van weinigen en is ook verantwoordelijk voor de vernietiging van de planeet. Om de uitdagingen van de 21e eeuw het hoofd te bieden, is er behoefte aan een heroverweging van onze economische structuur en samen met de circulaire economie is er nu een groeiende belangstelling voor de implementatie van de donuteconomie.
Donuteconomie: wat is het en hoe verschilt het van circulaire economie
De donuteconomie is een theorie die voor het eerst werd uiteengezet door Britse econoom Kate Raworth in een boek uit 2017. Raworth stelt dat het economisch denken van de 20e eeuw niet is toegerust om de uitdagingen van de 21e eeuw aan te gaan en stelt de donuteconomie voor als een raamwerk voor duurzame ontwikkeling.
Dit model heeft de vorm van een donut en stelt zich de schijf voor als een reddingsboei waar Raworth beweert een "sweet spot" te vinden tussen de "sociale basis" waardoor iedereen een goed leven kan leiden met het "milieuplafond".
De buitenste cirkel van de donut is het ecologische plafond, terwijl de binnenste cirkel het sociale fundament is. De ruimte tussen de twee is de donut, wat Raworth omschrijft als de 'veilige en rechtvaardige ruimte voor de mensheid'.
Amsterdam loopt voorop als het gaat om de implementatie van de donuteconomie op een niveau. Volgens Tijd, Amsterdam wil al zijn 872,000 inwoners binnen de donut brengen om "ervoor te zorgen dat iedereen toegang heeft tot een goede levenskwaliteit, maar zonder druk uit te oefenen op de planeet die duurzaam is."
Dr. Winden zegt dat donuteconomie breder is dan circulaire economie, omdat het "de ontwikkeling van een economie bevordert die in de veilige ruimte voor de mensheid blijft". Hij zegt dat een circulaire economie nodig is om te stoppen met het overschrijden van de planetaire grenzen en speelt dus een cruciale rol in de donuteconomie.
"Ze zijn niet erg verschillend", zegt Thomas Siderius, een beleidsadviseur donuteconomie en onderzoeker van lokale valuta voor circulaire of donuteconomieën. “De donut richt zich nadrukkelijker op een maatschappelijk fundament, terwijl circulariteit meer gericht is op materialen en grondstoffen”, vult Siderius aan.
Een noodzaak om onze economie opnieuw in te richten
Zowel Siderius als Dr. Winden zijn het erover eens dat het nodig is onze economie opnieuw in te richten, zodat ze niet vervuilt, vernietigt ecosystems, en de biodiversiteit verminderen. Dr. Winden zegt: "Onze economie zou meer gelijke resultaten moeten opleveren, het is onaanvaardbaar dat we zoveel armoede hebben te midden van de ongelooflijke rijkdom van enkelen."
"[Een economie] die zich samenwerking, innovatie en gemeenschap kan voorstellen zonder de alomtegenwoordigheid van de logica van markten", voegt Siderius toe.
Om daar te komen is het ook nodig om onze bedrijven, regels en beleid anders in te richten. Dr. Winden beveelt echte prijzen aan, wat inhoudt belasting op vervuilende activiteiten, strengere regelgeving en naleving.
Siderius zegt: “Elk instrument, metafoor of visie met een solide sociale basis kan mensen in armere landen helpen verheffen. De kern van het probleem is ontsnappen aan de marktlogica, die arbeid als handelswaar beschouwt, waardoor ons voortbestaan afhankelijk wordt van onze prestaties op de markt.”
Een van de sectoren die hierin een cruciale rol speelt, is de tech-industrie. Hoewel Siderius stelt dat het niet aan de technische industrie is om de donuteconomie mogelijk te maken, maar in plaats daarvan aan een nieuwe economische dynamiek, ziet hij wel dat de technische industrie helpt met oplossingen die nodig zijn om de donuteconomie praktisch levensvatbaar te maken in de samenleving.
Rol van techniek ecosystem in de donuteconomie
Een van de hoekstenen van de donuteconomie en circulaire economie is duurzaamheid en de tech-industrie speelt een cruciale rol bij de ontwikkeling van groene innovaties die nodig zijn om te bouwen aan een betere wereld. De techniek ecosystem kan een rol spelen bij het creëren van platformoplossingen die niet gaan voor maximale extractie, maar een eerlijk aandeel bieden aan andere belanghebbenden.
Van technologie die helpt de impact op welke manier dan ook te verminderen tot het creëren van complementaire valuta's, er is een buitensporige rol weggelegd voor de technologie-industrie om donuteconomie te laten werken. "Denk eens aan Fairphone, dat een circulaire mobiele telefoon heeft gemaakt en veel moeite heeft gedaan voor een verantwoorde toeleveringsketen", zegt Dr. Winden.
De technologie-industrie moet echter zelf haar bedrijfsmodel heroverwegen, net als elk ander bedrijf, om de ontwikkeling van donuteconomieën echt te ondersteunen. "Voor hen is het belangrijker om toeleveringsketens te integreren, meer te standaardiseren, ervoor te zorgen dat er wordt ontworpen voor recycling/recuperatie van hulpbronnen, en platforms te creëren die commons en kennisuitwisseling mogelijk maken", zegt Siderius.
Dr. Winden ziet een noodzaak voor de technologie-industrie om haar Silicon Valley-model te mijden dat "de oprichters en investeerders alleen maar rijker heeft gemaakt". Hij pleit voor een verschuiving naar het 'tech for good'-model en het ontwikkelen van verantwoorde technologie of donuttechnologie in de vorm van coöperatieve technologieplatforms of regeneratieve bedrijfsmodellen.
"Dat vereist capaciteitsopbouw, een culturele verschuiving in de sector en veel leren, maar ik weet zeker dat het ook de oprichters en investeerders zal lonen", voegt hij eraan toe.
Amsterdam loopt voorop maar moet zich nog aanpassen
De stad van Amsterdam is een op zichzelf staande casestudy geworden over hoe een donuteconomie kan worden geïmplementeerd. Het introduceerde tijdens de pandemie een echt prijsinitiatief en heeft nu een actieve "donutcoalitie" van burgers, bedrijven, lokale gemeenschappen en ambtenaren. Volgens Dr. Winden hebben deze coalities een sleutelrol gespeeld bij het opwekken van interesse onder de bevolking van Amsterdam.
met Amsterdam in opkomst als een belangrijke technische hub in het afgelopen decennium, een aantal startups hebben ook een sleutelrol gespeeld bij het stimuleren van dit idee. “Duurzaamheid is big business geworden, en Amsterdam ondernemers zitten op de eerste rij”, zegt dr. Winden.
Alle Nederlands startupDoor zijn bijdrage in de vorm van het ontwikkelen van duurzame producten en diensten beweegt de stad zich verder in de donuteconomie. Voor Nederland om binnen de ecologische grenzen te blijven, vindt Siderius deze duurzaam startups zijn cruciaal en hun succes is recht evenredig met het succes van de donuteconomie.
Zowel Siderius als Dr. Winden geloven Amsterdam is nog steeds niet in een stadium waarin de donuteconomie op stadsschaal kan worden geïmplementeerd. Met Amsterdam Dr. Winden, die nog steeds de planetaire grenzen overschrijdt als gevolg van overmatige en niet-duurzame consumptie, zegt: "oude economische paradigma's en praktijken zijn in de praktijk zeer veerkrachtig."
Een andere factor die stopt Amsterdam van volledige implementatie van de donuteconomie is de interesse van de stad in andere economische modellen, maar geen enkele leidt de beslissingen en investeringen van de steden.
Dr. Winden voegt eraan toe: "De stad is behoorlijk actief als het gaat om het promoten van de circulaire economie, schone energie, net zero, klimaatbestendigheid enz. Er zijn veel initiatieven, maar het is versnipperd en veel projecten overleven de pilotfase niet."
"De stad heeft een City Donut gemaakt, die meerdere ideeën en potentiële projecten bevat, maar uiteindelijk hangt het af van de hoeveelheid geld die naar deze projecten zal vloeien", zegt Siderius. “Ik denk dat als we er bij elk nieuw project, beleid of wetgeving rekening mee houden of het ecologische grenzen overschrijdt of sociale fundamenten aantast, we het model praktisch hebben overgenomen. Dit zou zelfs kunnen gebeuren zonder het expliciet te adopteren.”
De weg vooruit voor de Donut-economie
Het is heel duidelijk dat de donuteconomie absoluut een weg biedt om de uitdagingen van de 21e eeuw te overwinnen. Echter het geheel ecosystem om dit economische model te ondersteunen, of het nu de technologiebedrijven zijn die producten rond dit model bouwen of regeringen die het van harte omarmen, is nog niet gebeurd
Op de vraag of de donuteconomie een experiment blijft, noemt Dr. Winden het een andere manier om naar de economie te kijken. Hij zegt dat meer dan 60 steden over de hele wereld proberen met de donut te werken, maar dat bedrijven ook een inhaalslag moeten maken. Voor Siderius is een donuteconomie een uitkomst die steden en bedrijven zullen bereiken door hun duurzame maatregelen en acties.
Hij vraagt aandacht voor “het investeren in en ondersteunen van donut-gerelateerde initiatieven, evenals projecten zoals lokale valuta, kunnen zeer belangrijke stappen zijn in de richting van realisatie.”
Eén ding is duidelijk door het werk van Siderius en Dr. Winden bevinden zich in de zeer vroege fase van het realiseren van de donuteconomie op basisniveau. Er is echter behoefte aan meer geconcentreerde inspanningen van onder meer bedrijven, technische ondernemers en duurzaamheid startups, en de regeringen die deze ingrijpende verandering willen zien gebeuren. Amsterdam probeert het zeker, maar alleen kan dit landschap niet veranderen.