Er zijn verschillende stromingen over de oorsprong van het leven op de planeet aarde. Een van de meest voorkomende is dat het leven is ontstaan โโin een "oersoep" van organische moleculen en uiteindelijk uit de oceanen is geรซvolueerd. Zelfs als we het niet eens zijn met deze 'soeptheorie', kunnen we het er allemaal over eens zijn dat het leven is ontstaan โโtoen de omringende ecosystem geleidend was.
Deze zelfde logica kan ook worden toegepast op innovatie. Door het recht te geven ecosystem of omgeving kan innovatie gedijen. Een zo'n ecosystem is een Innovatiedistrict.
Amsterdam & Innovatie districten
De Brooking-instelling definieert innovatiedistrict als โgeografische gebieden waar toonaangevende ankerinstellingen en bedrijven clusteren en verbinding maken met start-ups, bedrijven incubators en acceleratorS. Ze zijn ook fysiek compact, toegankelijk voor openbaar vervoer en technisch bedraad en bieden woningen, kantoren en winkels voor gemengd gebruik.
Elk jaar lijken steeds meer ondernemers en tech-innovators het potentieel van te erkennen Amsterdam als broedplaats voor innovatie. De stad zelfs gewonnen de European Capital of Innovation Award, in 2016, georganiseerd door de Europese Commissie.
Veel van de innovatieve inslag van Amsterdam kan worden toegeschreven aan de innovatiedistricten die de stad hebben geholpen bij het opbouwen van haar technische innovatie en startup ecosystem, groeien, talent aantrekken en behouden, de economie evolueren van industriegericht naar technologiegedreven, en veerkrachtig blijven in tijden van crisis, zoals de pandemie van het coronavirus.
Ingesteld door de Amsterdam Hogeschool (HvA), Campus Amsterdam is een duurzaam regionaal netwerk van innovatiegebieden en campussen. Het is een open kennisnetwerk dat alle innovatiedistricten, campussen, labs en hubs in de wereld met elkaar verbindt Amsterdam kennis regio. Amsterdam is een schatkamer van innovatiegebieden. 37 van deze gebieden zijn aangesloten op Campus Amsterdam, van het Marineterrein in de binnenstad tot Innovation District Zuidas en van Prodock in de haven tot de Riekerpolder.
Vorige maand, de stad van Amsterdam aangekondigd een forse investering in de Campus Amsterdam projecteren. Volgens de aankondiging zal de stad de komende twee jaar Amsterdam zal โฌ 180,000 in dit netwerk investeren om te onderzoeken waar nog meer verbindingen en synergieรซn mogelijk zijn.
Om het belang van innovatiewijken en hun impact op de stad beter te begrijpen Amsterdam, we hebben Em ingehaald. Prof. dr. Jacques van Dinteren, voorzitter Innovation Area Development Partnership (IADP). Daarnaast is hij eigenaar van Zjak Consult, een ruimtelijk-economisch adviesbureau.
Dr. Dinteren is gespecialiseerd in ruimtelijk economische ontwikkelingen en planning. Hij analyseert en adviseert over verschillende soorten werklocaties en multifunctionele gebieden, en doet marktonderzoek voor de (her)ontwikkeling van steden en delen daarvan. Daarnaast richt hij zich op specifieke thema's zoals regionale economische ontwikkelingsstrategieรซn en de ruimtelijke gevolgen van het nieuwe werken.
De laatste jaren richt hij zich op zogenaamde innovatiegebieden: science parks, innovatiedistricten en industriรซle innovatiegebieden. Samen met Paul Jansen is hij Founding Partner van IADP: het Innovation Area Development Partnership. In dit samenwerkingsverband werken adviesbureaus en management van innovatiegebieden samen. IADP is lid van IASP, de International Association of Science Parks and Areas of Innovation.
Hier zijn de bewerkte fragmenten:
SC: Hoe hebben Innovation Districts geholpen bij het bouwen van de technologische innovatie en startup ecosystem of Amsterdam?
Dr Dinteren: De stad (en haar regio) is een van de belangrijkste innovatiehotspots van Nederland op het gebied van start-ups, scale-ups, bedrijven, R&D-investeringen enzovoort. Om dit te ondersteunen โ naar mijn mening als buitenstaander โ Amsterdam's beleid richt zich meer op de meer functionele aspecten dan op de fysieke. Denk aan het Actieprogramma Kennis en Innovatie van de stad. Als het gaat om het creรซren van fysieke condities, is het Science Park Amsterdam speelt natuurlijk een essentiรซle rol, maar als het om Innovation Districts gaat โ waar je specifiek naar vraagt โโโ staan โโde ontwikkelingen nog in de kinderschoenen.
Cumulus Park is net van start gegaan (hoewel het ambitieniveau onlangs lijkt te zijn aangepast omdat mede-initiatiefnemers hun prioriteiten moesten wijzigen vanwege Covid-19). Daarnaast is er het Kenniskwartier van de Vrije Universiteit en zou de Zuidas in het algemeen ook kunnen uitgroeien tot een innovatiewijk. Deze gebieden zijn potentiรซle innovatiedistricten die zich meer op de gamma- dan op de bรจtawetenschappen lijken te richten.
Het moet ook gezegd worden dat innovatiedistricten in Europa meer in het algemeen nog in ontwikkeling zijn. De Verenigde Staten zijn op dit punt verder gevorderd. Dit kan te maken hebben met de beschikbare ruimte in die steden, waar de binnenstedelijke gebieden vaak verpauperden en veel ruimte boden voor nieuwe ontwikkelingen (de donutsteden).
SC: Hoe hebben de innovatiedistricten van Amsterdam geholpen bij het laten groeien, aantrekken en behouden van talent in de stad?
Gezien het ontwikkelingsstadium van innovatiedistricten in Amsterdam, daar valt weinig over te zeggen. Zeker is dat de gemeente Amsterdam heeft het aantrekken en behouden van talent tot een belangrijk speerpunt in haar beleid gemaakt. Als Innovation Area Development Partnership (IADP; iadp.co) hebben we wel de indruk dat er een duidelijk verband is, want juist het concept van innovatiedistricten lijkt de jongere hoogopgeleide werknemer aan te spreken, gezien de onderscheidende kenmerken van innovatiedistricten.
SC: Wat zijn de belangrijkste ingrediรซnten die nodig zijn voor het bouwen van een succesvol innovatiedistrict?
Dr Dinteren: Het innovatiedistrict is een relatief nieuw concept. Het kan een concurrent zijn, vooral voor wetenschapsparken, aangezien het innovatiedistrict vaak een beter antwoord aan de veranderende vraag door het management van innovatieve bedrijven en kenniswerkers, vooral de jongeren, in deze vierde industriรซle evolutie.
Op basis van onderzoek en interviews uitgevoerd door het Innovation Area Development Partnership (IADP; iadp.co) zijn de volgende onderscheidende kenmerken te onderscheiden.
Een van de kenmerken van innovatiedistricten is vaak het centraliteit naar actieve stedelijke omgevingen. Naarmate de economie specialistischer en kennisintensiever wordt, waarderen bedrijven steeds meer de manier waarop stadscentra een hoge mate van face-to-face contact en informele ontmoetingen realiseren. De voorspelling dat dankzij nieuwe communicatietechnologieรซn "afstand dood is", is niet uitgekomen.
Ook het innovatiedistrict is karakteristiekrised door een 'open' structuur. Er zijn geen scherpe grenzen en als er grenzen worden gedefinieerd, is dat alleen om redenen van coรถrdinatie. Het Knowledge Quarter in Londen beschrijft zijn territorium bijvoorbeeld als een gebied binnen een straal van anderhalve kilometer rond het treinstation King's Cross.
Bovendien geven deze centrale locaties toegang tot een brede pool van bekwame en creatieve medewerkers, die zelf de levendigheid van binnensteden, vooral als het gaat om winkel- en vrijetijdsaanbod, culturele voorzieningen en ontmoetingsplekken. Centraal gelegen innovatiedistricten zijn goed bereikbaar per verschillende vervoerswijzen. Maar het is niet nodig travel of woon-werkverkeer, want de wijk en directe omgeving bieden een grote diversiteit aan woonmogelijkheden. Dit mix van functies maakt de wijk dynamisch en aantrekkelijk voor met name jonge kenniswerkers. Ze zoeken een levendige, kleine gemeenschap met een mix van wonen, werken en recreรซren.
Het innovatiedistrict zou een mix van doelgroepen. Er zijn geen statistieken voorhanden die dit kunnen bewijzen, maar kijkend naar de plannen voor innovatiedistricten krijgt men de indruk dat het creรซren van een sterke focus geen hoge prioriteit heeft. Uit onderzoek is gebleken dat innovatiedistricten in het Verenigd Koninkrijk proberen sterke punten op te bouwen en verbanden te leggen tussen een groot aantal verschillende sectoren, waarbij ze de voordelen van onderlinge interactie erkennen. Ze zijn er allemaal in geslaagd om sectoroverschrijdende activiteiten te versterken. In deze studie wordt aangetoond dat managementorganisaties verbanden coรถrdineren tussen verschillende industriรซle, onderwijs- en onderzoeksactiviteiten.
Er zijn nog geen harde onderzoeksresultaten die duidelijk maken dat het succes van een innovatiedistrict afhankelijk is van a universiteit-. Het onderzoek dat ik heb uitgevoerd suggereert kort gezegd dat de oprichting van een universiteit of dependance kan bijdragen aan de ontwikkeling van een innovatiedistrict door vertrouwen te creรซren en bij te dragen aan een positief beeld van de ontwikkeling. Interessant is ook dat de universiteiten zelf in het concept geloven. Innovatiedistricten kunnen proberen een universiteit aan te trekken, maar we hebben gezien dat er ook een ander model is waarbij de universiteit een innovatiedistrict op of naast haar terrein wil ontwikkelen.
Ook in veel plannen voor innovatiewijken wordt ervan uitgegaan dat een dergelijke ontwikkeling een positieve impact zal hebben op de wijk en de omliggende wijken (in termen van inclusieve groei). Er wordt vaak beweerd dat deze aangrenzende wijken karakteristiek zijnrised door lage inkomens, lager onderwijs et cetera.
Het is denkbaar dat de ontwikkeling van een innovatiedistrict nieuwe kan creรซren jobs, maar het is de vraag of dit beperkt blijft tot de omliggende wijken. Ook is het de vraag of de totstandkoming van een innovatiedistrict een impact zal hebben op het opleidingsniveau van de mensen in de directe omgeving door cursussen aan te bieden en bibliotheken open te hebben voor deze mensen.
Negatieve effecten zijn ook denkbaar, aangezien de totstandkoming van een innovatiewijk kan leiden tot druk op de woningmarkt, met als gevolg hogere prijzen en verdringing van goedkope huurwoningen.
SC: Zijn er verschillen tussen innovatiedistricten die door de markt worden geleid en spontaan zijn gegroeid tussen degenen die het geesteskind van de stad zijn? Hoe stapelt de ene zich op de andere?
Dr Dinteren: Vanuit innovatieoogpunt zijn onder andere netwerken, aanbod van diensten, beschikbaarheid van ruimte, informatie belangrijk en maken het noodzakelijk om een โโorganisatie te hebben die zorgt voor het creรซren van een dergelijke specifieke werkomgeving en vestigingsklimaat. In het geval van een innovatiedistrict is dit een organisatie van in het gebied gevestigde bedrijven en instellingen, eventueel met (enige) betrokkenheid van de gemeente of andere relevante partijen (bijvoorbeeld KvK).
Omdat deze gebieden karakteristiek zijnriseDoor de openbare ruimte en een enorme mix van vastgoedeigenaren zullen publieke en private partijen nauw moeten samenwerken om de ontwikkeling tot een succes te maken.
SC: Sinds de ontwikkeling van Innovation Districts in Amsterdam zich nog in de beginfase bevinden, wat zou uw advies aan de stad zijn? Amsterdam over hoe we deze innovatiedistricten beter kunnen ontwikkelen en zorgen voor maximale impact?
Dr Dinteren: Allereerst zal de gemeente moeten willen kiezen voor innovatiewijken. Gezien de boost die zo'n wijk kan geven aan de lokale economie, lijkt het mij dat het voor de gemeente de moeite loont om hierin te investeren, of in ieder geval de meerwaarde voor de stad te onderzoeken. Ik kan me ook voorstellen dat de gemeente vindt dat in grote delen van de stad de innovatieve bedrijvigheid al zo sterk en aanwezig is dat het creรซren van innovatiewijken niet nodig is. Toch kan het een interessante strategie zijn om deze wijken te willen helpen ontwikkelen. Het heeft zeker een imago-effect en, nog belangrijker, kan jong talent aantrekken en behouden (wat ook het beleid van de gemeente is). Een dergelijke ontwikkeling kan ook bijdragen aan meer multifunctionele buurten en levendigheid.
Als voor deze bijzondere wijken gekozen zou worden, zou ik eerst kijken waar al ruimtelijke concentraties van innovatieve bedrijven zijn. Een buurt met goedkope gebouwen (liefst met een industriรซle uitstraling) kan echter een zekere aantrekkingskracht hebben en de basis vormen voor een ontwikkeling die vooral is gebaseerd op uiterlijk en lage huurprijzen. Een innovatiedistrict from scratch ontwikkelen is echter geen sinecure. Als duidelijk is waar in de stad potentie zit, dan zou moeten worden nagegaan in hoeverre de genoemde succesfactoren in het betreffende gebied al aanwezig zijn, of snel ontwikkeld kunnen worden. Gezien de aard van innovatiedistricten hebben we als IADP geleerd dat succesvolle innovatiedistricten alleen van de grond kunnen komen in sterke publiek-private samenwerking.